رژه جوخه‌های تحریرالشام | فعال شدن گسل امنیتی در سوریه

درحالی که پس از سقوط دولت بشار اسد و قدرت گیری مخالفان مسلح، مردم سوریه بر اساس شعارها و مواضع حاکمان جدید دمشق، به حفظ امنیت جامعه و عدم گرایش مسلحین به تسویه حساب‌های سیاسی، قومی و فرقه‌ای امید بسته بودند، اما هنوز اندکی از قدرت گیری این گروهها نگذشته که در نتیجه اقدامات تحریرالشام، امید مردم به یاس تبدیل شده است.

همانگونه که جامعه جهانی از ابتدا نسبت به وعده‌های رهبران تحریرالشام نسبت به شیوه حکومتداری با حضور همه اقلیتهای سوری تردید داشتند، اکنون این نگرانی‌ها در حال رخ نمایی است.

در روزهای اخیر حمله گروه‌های مسلح به اقلیت‌ها به یک رویه تبدیل شده است. اگرچه رسانه‌های عربی و غربی با نشان دادن رهبران تحریرالشام با لباسهای غیرنظامی و کراوات، سعی دارند اینگونه وانمود کنند که این افراد از سیاستهای سابق خود برگشته و به عبارت بهتر متمدن شده‌اند اما واقعیت روی زمین و شیوه‌های وحشیانه سیستماتیک ترور، تحقیر، غارت و سوزاندن اموال خصوصی، نمی‌تواند برای مدت طولانی حقیقت را پنهان ‌کند.

با انتقال قدرت به گروه‌های مخالف مسلح به رهبری هیئت تحریرالشام با سابقه ایدئولوژی تکفیری و انشعاب از سازمان القاعده، و با آشکار شدن حجم خشونت و طائفه‌گرایی و فرقه‌گرایی این گروه‌ها، بسیاری از اقلیت‌های دینی در سوریه نسبت به آینده خود به شدت احساس نگرانی می‌کنند. 

علویان زیر ذره‌بین تحریرالشام 

احمد الشرع یا همان ابومحمد الجولانی، در حالی در برابر لنز دوربین‌ رسانه‌های غربی از دموکراسی و حفظ حقوق اقلیتها و نگه داشتن حرمت اماکن متبرکه مذهبی دم می‌زند که عناصر تحت فرمان او، برخلاف این ادعاها عمل می‌کنند. همانگونه که پیش‌بینی می‌شد علویان اولین اقلیتی بودند که گروههای مسلح شمشیر تیز خود را به روی آنها کشیدند.

در این رابطه، تعدادی از اعضای تحریرالشام روز چهارشنبه (5 دی) به مرقد أبی‌عبدالله‌الحسین‌بن حمدان‌الخصیبی مرجع اول علوی‌های جهان یورش برده و ضمن به آتش کشیدن این مکان مقدس علویان، ۵ خادم مستقر در مرقد را کشتند.

در پی این اقدام جنایتکارانه اعضای تحریرالشام، علوی‌های خشمگین به استانداری طرطوس حمله کردند و معترضان همچنین در مناطق دیگری از سوریه همچون دمشق و حمص به اعتراضات خود ادامه دادند. این اولین اعتراضات علویان علیه گروههای مسلح پس از سقوط بشار اسد بود.  

در پی این اعتراضات، یکی از رسانه‌های نزدیک به تحریرالشام با انتشار ویدئویی نوشت که مسلحین، با اسیر کردن ۱۰۰ نفر از «نیروهای وابسته به اسد»، درحال پاکسازی لاذقیه و طرطوس هستند.

نیروهای تحریرالشام، با «خوک» و «سگ» خطاب کردن علویان و با این توجیه که آنان در ناآرامی‌ها نقش داشتند، آنها را شکنجه و تحقیر کردند. نماینده علویان معترض در جریان تظاهرات پشت تریبون گفت: «ما دومین مذهب بزرگ در سوریه هستیم و اجازه نمی‌دهیم فشار مذهبی و نژادی بر ما وارد شود و افراد مسلح به زنان ما تعرض کنند».

خشونت علیه اقلیت مسیحی

ستیزه‌جویی با اقلیت‌ها در روزهای اخیر صرفاً محدود به علویان نمانده و دیگر اقلیتهای مذهبی هم از برخورد نامناسب نظامیان تحریرالشام معترض شده‌اند. در همین راستا، تعدادی از عناصر تحریرالشام هفته گذشته درخت کریسمس در شهر حماء را آتش زدند که انتشار تصاویر آن خشم مسیحیان را برانگیخت و موج عظیمی از نارضایتی را به وجود آورد.

تحریرالشام مدعی شده که عاملان آتش زدن درخت کریسمس، بقایای رژیم سابق بودند تا بدین ترتیب از خود رفع اتهام کنند اما مردم منطقه با تلفن‌های خود از این حادثه فیلمبرداری کردند و تأیید کردند کسانی که درخت کریسمس را در شهرشان آتش زدند، اعضای هیئت تحریر الشام، ازبک‌ها و از ملیت‌های خارجی بودند.

آتش زدن درخت کریسمس تنها حادثه از مجموعه حوادثی نیست که در نتیجه اقدامات گروه‌های مسلح برای مردم سوریه نگران کننده شده است، بلکه ورود به منازل، مصادره اموال و خودروهای شخصی، صحنه‌های شکنجه و تحقیر سربازان ارتش سوریه نیز از جمله مواردی است که نگرانیها را نسبت به اقدامات مخالفین در سوریه جدید افزایش داده است.

از سوی دیگر، درگیری‌های فرقه‌ای و آزار و اذیت دختران بدون پوشش قانونی از زمان سقوط نظام سابق و همچنین تیراندازی به غیرنظامیان در خیابانها برای ایجاد رعب و وحشت، مردم را به شدت نسبت به عملکرد گروه‌های شورشی نگران کرده است.

امنیتی‌سازی جامعه با پوشش دستگیری عناصر نظام سابق

تحریرالشام که به دنبال تحکیم سلطه خود بر سوریه است به نظر می‌رسد که برای در نطفه خفته کردن هرگونه تهدید جدی برای آینده حکرانی خود به دنبال امنیتی کردن شرایط جامعه است و این سیاست را با بهانه دستگیری عناصر و رهبران سیاسی و نظامی دولت سابق پیاده‌سازی می‌کند و در همین راستا تحریرالشام در اولین گام‌های خود برای نهادسازی جدید سازمان امنیتی خود را برپا کرده است.

در همین رابطه، نیروهای امنیتی سوریه روز شنبه با این ادعا که گزارش‌هایی مبنی بر حضور عناصر وابسته به بقایای رژیم سابق دریافت کردند، عملیات گسترده‌ای را در استان‌های لاذقیه و طرطوس انجام دادند.

همچنین، سازمان امنیتی جدید تحت مدیریت مسلحین به اسم سازمان امنیت عمومی سوریه، از دستگیری سرلشکر حسین جمعه، فرمانده پلیس حماه در دولت اسد خبر داد. دولت موقت مدعی شد که تعدادی سلاح از افراد وابسته به دولت سابق کشف و ضبط شده است.

در دیگر مناطق هم عملیات پاکسازی بقایای رژیم سابق تشدید شده است تا از این طریق نیروهای ارتش را از سر راه برداشته و زمینه را برای تشکیل نیروهای مسلح مدنظر خود هموار کنند. اداره عملیات سوریه گفت که مهلت زمان تحویل سلاح‌های نیروهای وفادار به اسد به پایان رسیده و هر فردی سلاح خود را تحویل ندهد، قانون‌شکن است.

آنگونه که از محتوای برخی رسانه‌ها برمی‌آید عناصر وابسته به گروه‌های مسلح با ایجاد ناامنی در برخی میادین شهرها و انتشار فیلمهای آن، سعی دارند این افراد را بقایای رژیم سابق جا زده و شرایط کشور را امنیتی کنند و از این طریق بتوانند نیروهای ارتش را دستگیر کنند.

علویان در دولت اسد ستون فقرات نیروی انسانی ارتش را تشکیل می‌دادند، ارتش سوریه در دهه‌های گذشته حافظ تمامیت ارضی سوریه در برابر رژیم صهیونیستی و گروههای ترویستی بوده است.

مطمئناً تسویه علویان از ارتش توان دفاعی سوریه را کاملاً تضعیف خواهد کرد بنابراین اقدامات تحریرالشام، نشان می‌دهد که این گروه برخلاف ادعاهای ظاهری در آمادگی برای دفاع از سرزمین سوریه، بیشتر به عنوان گروه نیابتی و در راستای تامین منافع رژیم صهیونیستی و ترکیه گام برمی‌دارد.

اعضای تحریرالشام معمولاً خودشان از این تخلفات ادعایی فیلم می‌گیرند و درباره آنها لاف می‌زنند که از نظر کارشناسان برای سوری‌ها دو معنی دارد: اول، اینکه الجولانی کنترلی بر گروه‌های مسلح ندارد و این جناح‌ها اکنون هر طور که می‌خواهند رفتار می‌کنند، یا اینکه طرح دولت موقت مبتنی بر لفاظی‌های دوگانه است و صرفاً برای عوام‌فریبی و مشروعیت بخشی منطقه‌ای و بین‌المللی به نظام جدید صورت می‌گیرد و سیاست سرکوب اقلیت‌ها در آینده با شدت بیشتر پیگیری خواهد شد. 

مقامات جدید دمشق تلاش می‌کنند به اقلیتها در کشوری که رنگین کمانی از تنوع اقوام و مذاهب است، اطمینان دهند که حکومت آینده از آن همه و بدون هر گونه‌ تبعیض عمل خواهد کرد، ولی اقدامات تحریرالشام و دیگر گروههای مسلح در روزهای اخیر ثابت کرد که هیچ تغییری در تفکرات و ایدئولوژی این گروه‌ها ایجاد نشده و اگر قدرت را رسما به دست بگیرند، همان تفکرات سلفی و تکفیری را اجرا خواهند کرد.

تبعات خشونت علیه اقلیتهای مذهبی

اقدامات گروههای شورشی علیه اقلیت‌های مذهبی به‌ویژه علویان و مسیحیان درحالی است که این اقلیتها نه‌تنها در ارتش بلکه در ساختار بروکراتیک، نظام دانشگاهی و علمی سوریه و همچنین در عرصه هنر رشد و پیشرفت زیادی کرده‌اند.

این اقلیت‌ها در طول پنج دهه گذشته در روند سیاسی و بروکراتیک کشور نقشی اساسی و غیرقابل چشم‌پوشی پیدا کرده‌اند. بنابراین، تلاش تحریرالشام برای به انزوا کشاندن اقلیت‌ها عملاً به اخلال در چرخه حمکرانی و بروکراسی و اقتصاد و ورزش و فرهنگ و ... سوریه خواهد انجامید و بحران کارآمدی و مشروعیت بیش از پیش روی خواهد داد. 

هر چند کشورهای عربی و غربی که پیشتر حامیان گروههای شورشی بودند بر سرکوب علویان با هدف تضعیف پایه‌های مقاومت در سوریه چشم پوشی کرده‌اند اما این خشونت‌ها و کشتار‌ها در صورت ادامه و گسترش برای تحریرالشام و گروهک‌های هم‌پیمان بی‌هزینه و تبعات نخواهد بود.

تداوم این خشونتها، اقلیت‌ها در سراسر سوریه را به خشم خواهد آورد و با تشدید اعتراضات، حکومت جدید از همان اول بر روی پایه‌های لرزانی بنا خواهد شد که مدت زیادی دوام نخواهد آورد. حتی برخی کارشناسان معتقدند که این اقدامات تحریرالشام ممکن است پیوند میان علویان سوریه و ترکیه را تعمیق کرده و برای دولت موقت سوریه و حتی ترکیه پرهزینه باشد.

از طرف دیگر، تجربه سه سال گذشته در افغانستان نشان داده که جامعه بین المللی تضمین رعایت حقوق اقلیت‌ها و مشارکت واقعی آنها در قدرت را پیش‌شرطی اساسی برای پذیرش مشروعیت حکومت طالبان و حتی رفع تحریم‌ها قرار داده است و همین رویه نیز در قبال حکومت جدید دمشق قابل انتظار است و کشورها به رفتار مسلحین نگاه می‌کنند و شعارهای توخالی نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری دولت‌ها باشد.

در این میان قلاف کردن آشکار سلاح در برابر اشغالکری خارجی به موازات تشدید سرکوب داخلی، امکان گسترش ائتلاف هسته‌های مقاومت در برابر رژیم جدید را به طور فزاینده‌ای تقویت می‌کند. به گفته رهبران محور مقاومت، جوانان سوریه کشورشان را از دست گروههای شورشی با تفکرات سلفی‌گری آزاد خواهند کرد. همانطور که مردم سوریه در سکوت رهبران دمشق، در استانهای درعا و القنیطره، جور دولت موقت را کشیدند و علیه تجاوزات دشمن صهیونیستی اعتراضاتی برگزار کردند.